Van ‘coalition of the willing’ naar georganiseerd commitment

Nu alle transformatieplannen voor de regio zijn ingediend, staan zorg- en welzijnsorganisaties voor de ware klus: als één collectief het regionale zorgsysteem veranderen. Manager regioregie Mijke Buijs (CZ) zag de samenwerkingsbereidheid opbloeien, maar ziet organisaties ook worstelen met de nieuwe realiteit. Om de verandering op stoom te krijgen en te houden komt er daarom een formele ondersteuningsorganisatie onder de vlag van Haaglanden Gezonder!.    

Als het ergens ingewikkeld is om gelijke kansen op een gezond leven en toegankelijke zorg te organiseren, dan is het wel in Haaglanden, stelt Mijke Buijs. Ze overziet als geen ander de uitdagingen waarmee de regio kampt. Als manager regioregie bij CZ coördineert ze namens alle zorgverzekeraars het regionale zorgbeleid binnen Haaglanden Gezonder.

“In deze regio leven veel mensen in armoede en veel inwoners hebben een migratieachtergrond. Van deze groepen weten we dat een groot deel weinig kennis heeft van wat een gezonde leefstijl is en waar ze terecht kunnen met gezondheidsklachten. Wat het daarnaast complex maakt, is dat er in deze regio veel verschillende zorg- en welzijnspartijen werkzaam zijn.” Dat zorg- en welzijnsorganisaties in de regio toch zichtbare stappen om de zorg beter, betaalbaarder en toekomstbestendig te maken, zoals het Integraal Zorgakkoord (IZA) verlangt, vindt ze daarom een prestatie van formaat.

Transitieplannen voor alle belangrijke thema’s

Dankzij deze toenadering tot elkaar slaagden ziekenhuizen, huisartsen, GGZ en andere zorg- en welzijnsorganisaties erin om met elkaar domein overschrijdende transformatieplannen gemaakt op voor Haaglanden fundamentele gezondheidsthema’s: preventie, chronische en acute zorg, mentale gezondheid, ouderenzorg en de arbeidsmarkt. Dat kostte soms de nodige kruim, zag Buijs.

De uitvoeringsfase is al gestart

Dat de inkt van de meeste transformatieplannen nog maar net droog is, betekent niet dat de uitvoering nu pas begint. “Die is al gestart toen partijen bij elkaar gingen zitten,” stelt Buijs. “Daar plukken inwoners nu al de vruchten van. Zo zijn de eerste mentale gezondheidsnetwerken opgezet. En dankzij de oprichting van VerwijsPunt Haaglanden Ouderenzorg kunnen verwijzers en ouderen nu al sneller zorg organiseren dichtbij huis.” Maar om de doelstellingen van het IZA te behalen, moet de transformatie in Haaglanden in een hogere versnelling komen, constateert Buijs. Daar moet het nodige voor gebeuren.

Onterechte vrees voor productieverlies

Dat begint ermee dat professionals door een andere bril naar de toekomst moeten kijken, vindt Buijs. “De transformatieplannen van onze regio zijn erop gericht om met de hoeveelheid middelen en mensen van nu, in de toekomst meer zorgvragen te kunnen bedienen. Maar daarmee gaan we het niet redden. We moeten toe naar minder zorg dan nu. Veel partijen vrezen dat dat ten koste gaat van hun productie, maar dat is een denkfout. Professionals zitten straks echt niet duimen te draaien, want de zorgvraag blijft hetzelfde. Alleen het werk dat ze doen zal misschien veranderen.”

Collectief belang moet voorop blijven

Waar een voorspoedige transitie ook om vraagt, is het vooropstellen van het collectieve belang. “Nu de bodem van de transitiepot is bereikt, zie ik dat sommige organisaties geleidelijk het belang van hun eigen organisatie weer voorop zetten. En ik snap ook dat een organisatie zegt: ik kan maar zoveel bijdragen, want mijn capaciteit aan ict’ers, projectleiders, verpleegkundigen en dokters is beperkt. Maar het is niet langer alleen aan die organisatie om die prioritering te maken. We hebben immers afgesproken om gezamenlijk afwegingen te maken, met het belang van de inwoners voorop. Wat je zou moeten doen als organisatie, is eerlijk en transparant zijn over je mogelijkheden en beperkingen. Dan kun je met elkaar oplossingen bedenken. Want iedereen is erbij gebaat als de samenwerking evolueert.”

Een nieuwe visie op bekostiging en contractering
Een andere noodzakelijke ontwikkeling is een nieuwe visie op bekostiging en contractering. “Ik proef soms een vrees dat we weer teruggaan naar de oude situatie nu de IZA transformatiemiddelen op zijn: inkoopafspraken gebaseerd op productie. Maar we zitten niet meer als inkoper en aanbieder tegenover elkaar aan tafel, maar naast elkaar. We doen het samen: de regiodoelstellingen worden ook een onderdeel van de doelstellingen van CZ. Dat betekent bijvoorbeeld dat we met elkaar gaan verkennen welke vorm van contractering passend is: zijn dat individuele organisaties of een netwerk? ” Mijke Buijs denkt dat CZ, en waar mogelijk andere verzekeraars, op nog veel meer manieren van betekenis kunnen zijn voor de regionale transitie. “Zo beschikken we over ontzettend veel nuttige data over ontwikkelingen in de zorg.”

Georganiseerde daadkracht

Om er zeker van te zijn dat deze randvoorwaarden en ook de transformatieplannen daadwerkelijk van de grond komen, krijgt de organisatie achter Haaglanden Gezonder! een andere vorm, vertelt Buijs. “’Haaglanden Gezonder! was tot dusverre een ‘coalition of the willing’. Dat was een fantastische vorm voor de beginfase waarin we zaten. De Vereniging Transmurale Zorg, waarin bijna alle partijen vertegenwoordigd zijn, heeft voor de nodige verbondenheid gebracht.”

“Maar nu is het moment aangebroken dat alle organisaties zich echt moeten committeren aan de afgesproken beweging. Daarvoor maken we van Haaglanden Gezonder! een formele, professionele, onafhankelijke ondersteunings- of uitvoeringsorganisatie. Die moet de motor achter de verandering worden.” Hiervoor wordt het voorbeeld van Transmuralis of de Zeeuwse Zorgcoalitie gevolgd, dat al onder een soortgelijk governancemodel werkt. “Er komen vertegenwoordigers uit alle domeinen te werken, in een onafhankelijke rol. Aan het stuur komt een directeur die partijen durft aan te spreken als de focus afneemt.” Het is de bedoeling dat de organisatie aan het einde van dit jaar staat, of ten minste binnen een half jaar.

Een regiovisie voor elke organisatie

Een van de taken van de ondersteuningsorganisatie is om de regiegroep te ondersteunen bij een belangrijke vereiste uit het IZA: het ontwikkelen van een regiostrategie. Buijs: “Hierin lijnen we alle transformatieplannen met elkaar uit, zodat het ene plan het andere versterkt. De regiostrategie wordt vervolgens leidend voor de strategie van elke individuele organisatie.”

Haaglanden heeft wat het nodig is om de transformatie te maken, volgens Buijs. “Zorg- en welzijnsorganisaties in Haaglanden snappen wat inwoners nodig hebben. Dat blijkt uit de vele goede initiatieven die er al zijn. Nu is het zaak om er een vloeiend systeem van te maken, waarin ieder zijn rol weet en zich aangehaakt voelt. Van inwoners tot wethouders en van directeuren, verpleegkundigen, verzorgenden, welzijnswerkers tot artsen. Als we op alle niveaus en tussen organisaties samenwerken, kunnen we echt stappen zetten.”